berberys
Berberys (Berberis vulgaris L.)
Berberys to kolczasty krzew z rodziny berberysowatych (Berberidaceae), dorastający do 2–3 metrów wysokości. Liście eliptyczne, ząbkowane, skupione w pęczkach, z kolcami u nasady pędów. Kwiaty żółte, pachnące, zebrane w zwisające grona po 10–20 sztuk, kwitną w maju–czerwcu. Owocem są podłużne, czerwone jagody o kwaśnym smaku.
Pozyskiwanie
• korzenie i kora - pozyskiwane wczesną wiosną lub jesienią z roślin co najmniej 3-letnich.
• owoce - zbiera się jesienią (wrzesień–październik), gdy są w pełni dojrzałe i intensywnie czerwone.
Pozyskiwanie - zbiór owoców jesienią. Korzenie po wykopaniu należy dokładnie oczyścić z ziemi i oddzielić od zdrewniałych części.
Szerokie działanie biologiczne
Berberys zawiera alkaloidy izochinolinowe, przede wszystkim berberynę, odpowiedzialną za szerokie działanie biologiczne. Zgodnie z aktualnymi monografiami i listą pending (EFSA), berberys:
• wspiera prawidłowe funkcjonowanie wątroby i dróg żółciowych,
• sprzyja prawidłowemu trawieniu i pracy jelit,
• pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu i glukozy we krwi,
• wspomaga oczyszczanie organizmu i odporność.
W tradycyjnym ziołolecznictwie owoce berberysu stosowano jako środek lekko ściągający, wzmacniający i poprawiający apetyt.
Bogactwo berberyny
Na szczególną uwagę zasługuje obecna w roślinie berberyna – naturalny alkaloid o intensywnie żółtej barwie. Występuje w korzeniu i korze berberysu pospolitego (Berberis vulgaris L.), mahonii (Mahonia aquifolium) i innych gatunkach z rodziny Berberidaceae.
Dawniej berberynę stosowano jako barwnik do tkanin (wełny, jedwabiu), dziś jest jednym z najlepiej przebadanych związków roślinnych o działaniu metabolicznym.
Wpływ na metabolizm glukozy
Badania naukowe (Phytomedicine, Molecules, Frontiers in Pharmacology) potwierdzają wielokierunkowe działanie berberyny:
- Wpływ na metabolizm glukozy i lipidów - obniża poziom glukozy i lipidów w surowicy – wspiera utrzymanie prawidłowego poziomu cukru i cholesterolu (EFSA pending).
- Wpływ na mikroflorę jelitową - wspiera równowagę mikrobiologiczną jelit, działa modulująco na mikrobiom.
- Tradycyjnie stosowana jako środek wspomagający trawienie i perystaltykę. Działanie antyoksydacyjne i ochronne.
- Neutralizuje wolne rodniki, wspiera naturalne procesy detoksykacji wątroby.
- Chroni komórki przed stresem oksydacyjnym i uszkodzeniami metabolicznymi.
- Wspieranie odporności i równowagi organizmu.
- Pomaga utrzymać prawidłową odporność i równowagę metaboliczną.
- Wspiera organizm w sytuacjach stresu środowiskowego i przeciążenia fizjologicznego.
W fitoterapii i medycynie ajurwedyjskiej berberyna i wyciągi z berberysu stosowane są jako:
• środki żółciopędne i wspomagające trawienie,
• naturalne wsparcie przy dyskomforcie jelitowym i wątrobowym,
• surowce oczyszczające i wzmacniające organizm.
⚠️ Bezpieczeństwo i dawkowanie
• W suplementach diety typowa porcja dzienna: 500–1500 mg berberyny (w przeliczeniu na czysty związek).
• Nie stosować u kobiet w ciąży i karmiących piersią.
• Nie łączyć z lekami hipoglikemizującymi (obniżającymi poziom cukru we krwi).
Więcej o roślinach zielarskich znajdziesz na naszej platformie z kursami Joanna Kulczyk. Zaloguj się, a otrzymasz dostęp do ciekawych kursów oraz e-booków.
Bibliografia
Mohi-ud-din, R., I in. 2021. Ethnomedicinal uses, Phytochemistry and Pharmacological Aspects of the Genus Berberis Linn: A Comprehensive Review. Combinatorial Chemistry & High Throughput Screening, 5, 24.
Ożarowski, A., Jaroniewski, W. 1987. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych: Warszawa.
Pelc, J. 2025. Berbersy – co powinniście o nim wiedzieć? Właściwości zdrowotne. Dostęp www https://dietetycy.org.pl/berberys/
Wojciechowska, I. 2017. Beberys pospolity – roślina ozdobna i lecznicza. Kosmos – Problemy Nauk Biologicznych, 66,3.