glistnik
Glistnik jaskółcze ziele, Chelidonium majus L.
Bylina z rodziny makowatych (Papaveraceae), dorastająca do 30–100 cm. Łodyga wzniesiona, rozgałęziona, miękko owłosiona i pusta w środku. Liście głęboko wcinane, z wierzchu zielone, od spodu sinozielone. Kwiaty żółte, czteropłatkowe, z licznymi pręcikami, zebrane w baldachogrona.
Owocem jest wąska, podłużna torebka zawierająca czarne nasiona.
Charakterystyczną cechą rośliny jest żółtopomarańczowy, mleczny sok, wypływający po zranieniu łodygi lub korzenia.
Surowiec zielarski
• ziele – Herba Chelidonii,
• korzeń – Radix Chelidonii,
• świeży sok – Succus Chelidonii.
Ziele zbiera się w okresie kwitnienia (maj–lipiec), ścinając górne, kwitnące części rośliny. Korzeń pozyskuje się jesienią lub wczesną wiosną.
Podczas zbioru zaleca się stosowanie rękawic ochronnych, ponieważ sok glistnika może działać drażniąco na skórę i błony śluzowe.
Skład chemiczny
Glistnik zawiera liczne alkaloidy izochinolinowe, m.in.:
• chelidoninę,
• sangwinarynę,
• chelerytrynę,
• berberynę,
• protopinę.
Dodatkowo: flawonoidy, kwasy organiczne, saponiny, żywice i olejek eteryczny.
Właściwości i działanie glistnika
Zgodnie z monografiami EMA, ESCOP i listą EFSA (pending claims) glistnik:
• wspiera prawidłowe funkcjonowanie wątroby i dróg żółciowych,
• sprzyja wydzielaniu żółci i soków trawiennych,
• wspomaga trawienie tłuszczów i detoksykację organizmu,
• przyczynia się do utrzymania prawidłowego przepływu żółci.
Działanie tradycyjne i ludowe
W dawnej fitoterapii ziele glistnika stosowano:
• przy skurczach dróg żółciowych i trawiennych,
• dla pobudzenia wydzielania soków trawiennych,
• jako środek oczyszczający krew i odtruwający,
• zewnętrznie – przy chorobach skóry, egzemach, odciskach i brodawkach.
W tradycyjnej medycynie ludowej glistnik stosowano również zewnętrznie – żółty sok nanoszono punktowo na brodawki, kurzajki i nagniotki. Działał keratolitycznie i antyseptycznie. Właściwości i działanie glistnika do dziś ceni się w domowych sposobach na problemy skórne.
Nazwa łacińska Chelidonium pochodzi od greckiego chelidon – „jaskółka”.
Według dawnych wierzeń glistnik zakwitał wraz z przylotem jaskółek i przekwitał, gdy odlatywały.
⚠️ Uwaga!
Glistnik zawiera substancje o silnym działaniu biologicznym.
Nie należy stosować go długotrwale ani w dużych dawkach.
Nie zaleca się stosowania:
• u kobiet w ciąży i karmiących,
• u dzieci,
• przy chorobach wątroby lub w połączeniu z lekami hepatotoksycznymi.
Uwaga - możliwe ograniczenie w obrocie w UE.
Więcej o roślinach zielarskich znajdziesz na naszej platformie z kursami Joanna Kulczyk. Zaloguj się, a otrzymasz dostęp do ciekawych kursów oraz e-booków.
Bibliografia
Li XL, Sun YP, Wang M, Wang ZB, Kuang HX. Alkaloids in Chelidonium majus L: a review of its phytochemistry, pharmacology and toxicology. Front Pharmacol. 2024 Aug 22;15:1440979. doi: 10.3389/fphar.2024.1440979. PMID: 39239653; PMCID: PMC11374730.
Ożarowski, A., Jaroniewski, W. 1987. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych: Warszawa.
Zielińska S, Wójciak-Kosior M, Dziągwa-Becker M, Gleńsk M, Sowa I, Fijałkowski K, Rurańska-Smutnicka D, Matkowski A, Junka A. The Activity of Isoquinoline Alkaloids and Extracts from Chelidonium majus against Pathogenic Bacteria and Candida sp. Toxins (Basel). 2019 Jul 12;11(7):406. doi: 10.3390/toxins11070406. PMID: 31336994; PMCID: PMC6669454.